Jednym z zagadnień, które warto poznawać, jest inżynieria drogowo-kolejowa oraz przeprawy nad przeszkodami terenowymi. Niewątpliwie do najtrudniejszych wyzwań należą przeprawy mostowe nad rzekami. Dzisiaj chciałbym zatrzymać sie nad obiektem, który właściwie przestał istnieć jesienią 1944 roku. Chociaż jest to obiekt warszawski, któ©y nie miał wiele wspólnego z samym Nadodrzem jako specyficznym regionem przyrodniczym, to warto go tutaj przypomnieć.
Sam most został zniszczony we wrześniu 1944 roku, kiedy to wojska niemieckie zaczęły definitywnie opuszczać Warszawę przed nacierajacym frontem sowieckim. Zanim do tego doszło, Niemcy spacyfikowali Warszawę a jej obrońców z okresu Powstania Warszawskiego w sierpniu 1944 rozesłali do licznych obozów pracy. Spora grupa Warszawiaków trafiła do Wrocławia, do ówczesnej twierdzy Festung Breslau, by tam pełnić służbę na rzecz upadającej III Rzeszy Niemieckiej. Być może właśnie ta informacj aprzesądziła, że właśnie tutaj rozpoczynam cykl przedstawiający wybrane konstrukcje mostowe.
Kryteria wyboru będą różne. Czasem będzie to jakość niepowtarzalna, innym razem ciekawa historia, a często będzie to nazwisko architekta, który dany most zaprojektował. Czasami będzie to tylko ciekawa historia wybranej przeprawy drogowej.
Idea wybudowania stałej przeprawy mostowej przez Wisłę w Warszawie jet wpisana w ustawie sejmowej z 1794 roku. Było to rozpoczęcie pracy nad różnymi projektami, które zostały wykonane przez różnych architektów.
Jak wiadomo, Warszawa jest położnona na dwóch różnych brzegach Wisły, z któ©ych jeden schodzi płasko nad wodę, drugi jest wysoką, nadwiślańską skarpą. Stąd zachodziła konieczność przestrzennego powiązania konstrukcji mostu z zagospodarowaniem terenu. Jeden z projektów został nawet wykonany, ale tylko częściowo. Architektem był Feliks Pancer, który zaproponował samą przeprawę mostową, jak i dojazd do niej. Wykonano tylko estakadę prowadzącą z centrum miasta na brzeg rzeki, samego mostu jednak nie wykonano z powodu braku pieniędzy.
http://www.warszawa1939.pl/zdjecia/zjazd/old/wiadukt.jpg
Wiadukt Pancera zaczynał się przy Zamku Warszawskim, kończył ziemnymi zjazdami do mostu "łyżwowego" - czyli tymczasowej konstrukcji powiązanych ze sobą łodzi uwiązanych do lewego i prawego brzegu tak, aby przerzucić na nich specjalny pomost umożliwiający przedostanie się z jednego brzegu na drugi.
Sam Wiadukt Pancera został wybudowany w latach 1844-1846. Dopiero w latach 1859-1864 wybudowano tutaj stałą przeprawę mostową według projektu Stanisława Kierbedzia (1810-1899). Był to polski inżynier, wykładowca Uniwersytetu Petersburskiego, członek Petersburskiej Akademii Nauk.
Stanisław Kierbedź (1810-1899)
http://dic.academic.ru/pictures/wiki/files/83/Stanis%C5%82aw_Kierbed%C5%BA.PNG
Jako inżynier, opracował projekt mostu na Newie, który stał sie jego osobistym sukcesem konstruktorskim. Od 1852 roku był związany z Koleją Petersburko-Warszawską i od 1859 roku nadzorował prace budowlane przy wznoszeniu mostu własnego projektu łączącego brzegi Wisły. Był to pierwszy most stalowy w Warszawie, który miał służyć przyszłemu szlakowi kolejowemu. Jednak władze Kolei Petersbursko-Warszawskiej (Towarzystwo Rosyjskich Kolei Żelaznych) zrezygnowały z prowadzenia szlaku kolejowego przez miasto. Nowy most służył więc za przeprawę dla tramwaju konnego łączącego dworzec Wileński (linia kolejowa Petersburg-Warszawa) z dworcem Wiedeńskim linii kolejowej Warszawsko-Wiedeńskiej, która już od pewnego czasu funkcjonowała.
Sam most był konstrukcji kratownicowej, wsparty był na sześciu filarach opartych na skale macierzystej na głębokości 13-17 m pod dnem Wisły. Filary były wykonane specjalną techniką opuszczania stalowej skrzyni (keson) na dno rzeki i po wtłoczeniu powietrza wykonywano niezbędne prace murarskie.
Most Kierbedzia przed I wojną światową,
http://vignette4.wikia.nocookie.net/warszawa/images/1/16/03925v.jpg/revision/latest?cb=20080819144253
W listopadzie 1864 dokonano uroczystego otwarcia przeprawy, której nadano nazwę mostu Aleksandryjskiego, od imienia cara Aleksandra II. Jednak Warszawiacy zawsze nazywali ten most "mostem Kierbedzia". Sam most istniał do 1915 roku, kiedy to w sierpniu tego roku armia carska wycofywała się z Warszawy i wysadzono dwa środkowe przęsła mostu.
Juz w 1916 roku staraniem władz niemieckich most został odbudowany (mimo strącenia części przęseł, nie uległy uszkodzeniu same filary mostu) i zmodyfikowany.
Most Kierbedzia przed 1930 rokiem
http://henryk.rycko.pl/foto/d/3816-2/Most+Kierbedzia+przed+1930.png
Ruiny Mostu Kierbedzia, 1945
http://4.bp.blogspot.com/-ZHqAgyVpoG0/TrBojrUIE9I/AAAAAAAAABg/1WN9iqtjGEo/s1600/most_kierbedzia_nowy_zjazd_zniszczenia_wojna.jpg
Fragment Wiaduktu Pancera, stan w 1945 r., obecnie fragment trasy WZ
https://scontent.fwaw3-1.fna.fbcdn.net/v/t1.0-9/12987054_772999702837291_9107182777621465381_n.jpg?oh=729b8437a5cbe39b6b2a4ad3eb667df4&oe=57D0F17B
Przed zakończeniem II wojny światowej, we wrześniu 1944 r. wycofujące się oddziały niemieckie dokonały zniszczenia mostu. Straty były duże. Zerwano cztery przęsła i uszkodzono filary mostu. W tej sytuacji w latach 1947-1949 dokonano odbudowy mostu według nowego projektu. Nowa przeprawa otrzymała nazwę Mostu Śląsko-Dąbrowskiego i została wkomponowana w nowoczesną arterię - w Trasę W-Z.
Most Śląsko-Dąbrowski wzniesiony w miejscu zniszczonego mostu Kierbedzia, fragment trasy W-Z, 1949
http://wroclaw.fotopolska.eu/foto/510/510866.jpg
http://www.ibdim.edu.pl/images/stories/dokumenty/Most_kierbedzia/6.png
W 2011 roku udało się wydobyć z dna rzeki fragmenty Mostu Kierbedzia, któ©e pozostały po zniszczeniu pierwotnej konstrukcji. Można je obejrzeć w Instytucie Naukowo-Badawczym Dróg i Mostów w Warszawie.
Bibliografia:
witryny poświęcone historii mostów warszawskich, także zbiory fotografii dostępne pod tagiem:
[most Kierbedzia], [fragment mostu kierbedzia] dostęp: 2016 05 30.
